- Politiek gezien leefde deze generatie ten tijde van keizer Karel V, die de Nederlandse gewesten begon om te vormen tot een moderne eenheidsstaat. Na zijn opzienbarende troonsafstand in 1555 werd hij opgevolgd door zijn zoon Filips II, die tevens koning van Spanje was.
- Religieus wilde de Duitse monnik Maarten Luther de Katholieke Kerk hervormen middels de Reformatie, die eerst in Vlaanderen en Brabant voet aan de grond kreeg. In 1566 woedde ook in Amsterdam de Beeldenstorm.
- Cultureel maakte cartograaf Jacob van Deventer de eerste gedrukte landkaarten en was graveur Lucas van Leyden een van de pioniers van de Renaissance in de Noordelijke Nederlanden.
- Economisch was er een bevolkingstoename waardoor de vraag naar agrarische producten steeg en daarmee ook de voedselprijzen omhoog gingen.
- Religieus wilde de Duitse monnik Maarten Luther de Katholieke Kerk hervormen middels de Reformatie, die eerst in Vlaanderen en Brabant voet aan de grond kreeg. In 1566 woedde ook in Amsterdam de Beeldenstorm.
- Cultureel maakte cartograaf Jacob van Deventer de eerste gedrukte landkaarten en was graveur Lucas van Leyden een van de pioniers van de Renaissance in de Noordelijke Nederlanden.
- Economisch was er een bevolkingstoename waardoor de vraag naar agrarische producten steeg en daarmee ook de voedselprijzen omhoog gingen.
Meer gegevens over deze generatie volgen nog!
0. JAN JAN TAEMSZ alias COOPAL
Herbergier te Spanbroek.
Zoon van Jan Taemsz en Lijsbeth Jan Taems
Geboren te Spanbroek ca. 1520
Overleden te Spanbroek in november 1576
Gehuwd ca. 1540 met:
Wen Jan Dirks
Dochter van Jan Dirksz uit Wadway
Dochter van Jan Dirksz uit Wadway
Kinderen:
1. Jan
Geboren ca. 1545 (zie I.a.)
2. Jacob
Geboren ca. 1550 (zie I.b.)
Ontdekking
Begin 2014 is uit onderzoek van Peter Nan naar voren gekomen dat niet Jan Jansz Coopal alias Oude Coop de oudste voorouder van de Westfriese familie Koop is, maar dat er in Spanbroek nog een gelijknamige Jan Jansz Coopal bestond. Die laatste persoon overleed in 1576 en is daarmee ongetwijfeld de vader van Jan Jansz Coopal alias Oude Coop.
Naam
Later kwam bovendien naar voren dat deze oudere Jan Jansz Coopal zijn 'achternaam' ook als een bijnaam voerde en dat hij eigenlijk Jan Jan Taemsz heette. In een document van 5 april 1570 wordt hij namelijk vermeld als "Jan Jan Taems alias Coopal".*
De naam Jan Jan Taems geeft aan dat deze Jan de zoon van Jan Taemsz was. Mogelijk nam hij zowel voornaam als patroniem van zijn vader over omdat de gebruikelijke manier van naamgeving (enkel Jan Jansz) niet onderscheidend genoeg was.
Vermelding van Jan Jan Tae[m]s al[ia]s Coopal
In het Memoriaal van Schepenen, Spanbroek, 5 april 1570
(klik ter vergroting)
In het Memoriaal van Schepenen, Spanbroek, 5 april 1570
(klik ter vergroting)
In 2023 kwam uit bronnenonderzoek door Remko Ooijevaar naar voren dat "Jan Jan Taems" voor het eerst vermeld werd op 9 maart 1558, namelijk toen hij optrad als getuige bij een weddenschap die in het Memoriaal van Schepenen werd ingeschreven.* Hij zal toen eind 30 zijn geweest.
In 1566 komt dan voor het eerst de naam "Jan Jansz Coopal" in de stukken voor en vanaf 1570 wordt hij steevast zo genoemd. Coopal was een in die tijd geregeld voorkomende bijnaam met als betekenis iemand die graag te pas en te onpas van alles koopt (vergelijkbaar met weetal en bemoeial).
Vrouw en kinderen
Jan Jan Taems zal rond 1540 getrouwd zijn met Wen Jan Dirks, een dochter van Jan Dirksz uit Wadway. Van hen zijn twee kinderen bekend, namelijk Jan Jansz Coopal (geboren ca. 1545) en Jacob Jansz Coopis (geboren ca. 1550). Mogelijk dat er nog meer kinderen waren, maar die kunnen jong overleden zijn, of, met name wanneer het dochters waren, (nog) niet uit de bronnen naar voren zijn gekomen.
In de kwartierstaat van de familie Ooijevaar wordt "Adriaan Jansz Coopal" opgevoerd als een derde zoon van Jan Jan Taems alias Coopal, dit op basis van de vermelding "Schout Aerjan ende Jan Jansz Coopal" in het Memoriaal van Schepenen van 10 december 1580.* Dit was echter Adriaen Willems die in februari 1579 expliciet als schout van Spanbroek vermeld werd.
Het feit dat er een Jan Jansz Coopal was die in 1576 overleed en dus een gelijknamige zoon had, betekent dat het bij sommige vermeldingen van deze naam in de jaren rond 1570 zowel om de vader als om de zoon zou kunnen gaan.
Dat is bijvoorbeeld het geval bij twee inschrijvingen, van 7 en 18 november 1575, in het Depositieboek van het gerecht van Hoorn, waarin sprake is van kwestie tussen "Jan Jansz Copal van Spanbrouck" en Thaems Willemsz uit Zwaag over een geldschuld.
Detail van de landkaart van Christiaan Sgroten uit 1573
Met in het midden het dorp "Spanbrouck" waar Jan Jansz Coopal woonde
(bron - klik ter vergroting)
Met in het midden het dorp "Spanbrouck" waar Jan Jansz Coopal woonde
(bron - klik ter vergroting)
Werkzaamheden
Jan Jan Taems alias Coopal was waard in een herberg in Spanbroek. Dit blijkt uit een getuigenverklaring van 29 april 1562 in het Spanbroekse Memoriaal van Schepenen waarin de "harberge van Jan Jan taems t[e] Spanbroeck" genoemd werd.* In een volgende inschrijving van diezelfde datum wordt hij ook nog aangeduid als "Jan Janss waert t[e] Spanbrouck".
Overlijden
Blijkens een inschrijving bij het schepengerecht van Hoorn van 29 oktober 1576 was "Jan Jansz Coopall van Spanbrouck" op die datum nog in leven.*
Een maand later, op 23 november 1576 blijkt hij echter reeds te zijn overleden, want toen werd in een akte vermeld dat "wijlen eene Jan Jansz Coopall van Spanbroeck" in het vloedjaar 1571 (waarschijnlijk doelend op de Allerheiligenvloed van 1570) aan Jan Heijnsz uit Zwaag de opdracht had gegeven om drie schapen te verkopen aan Gheleijn Gerritsz, eveneens uit Zwaag.*
Gheleijn Gerritsz had de koopprijs van de schapen wel aan Jan Heijnsz betaalt, maar deze had het bedrag nog niet aan Jan Jansz Coopal doorbetaald. Nadat Jan Jansz Coopal was overleden, liet Jan Heijnsz middels die akte te boek stellen dat deze schuld nog open stond.
Vervolg: Generatie I